Αφιέρωμα: Ο Μάριο Πούζο στο σινεμά

Ο Mario Puzo κατέκτησε την αθανασία με ένα μόνο βιβλίο, τον Νονό (The Godfather), ένα αριστούργημα στο είδος της λογοτεχνίας που ανήκει, ένα από τα πιο ευπώλητα μυθιστορήματα που έγινε μια σπουδαία κινηματογραφική ταινία στην αρχή και εν τέλει τριλογία από τον μαέστρο Francis Ford Coppola. Ωστόσο, ο ίδιος και η ζωή του είναι πολλά παραπάνω από ένα βιβλίο.

ΣΧΕΤΙΚΑΑφιέρωμα: Λάθη σε κινηματογραφικές ταινίες

Ο Mario γεννήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 1920 στην Νέα Υόρκη και μεγάλωσε φτωχά σε μια πολυκατοικία στο διαβόητο Hell's Kitchen. Μητέρα του η Μαρία Λε Κόντι, που μεγάλωσε έξω από την Νάπολη της Ιταλίας. Έφυγε για να ξεφύγει από την φτώχεια, έφτασε στην Νέα Υόρκη και παντρεύτηκε έναν φτωχό ιταλό λιμενεργάτη, o οποίος σκοτώθηκε σε δυστύχημα, μένοντας η ίδια χήρα με τέσσερα παιδιά. Αργότερα, θα παντρευτεί έναν άλλον ιταλό μετανάστη, τον Αντόνιο Πούζο, με τον οποίον θα αποκτήσει άλλα τρία παιδιά. Το ένα από αυτά ήταν ο Μάριο Πούζο. Όταν ο Μάριο ήταν δώδεκα χρονών, ο πατέρας του διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια, με την μητέρα του να μένει μόνη με επτά παιδιά, ζώντας από την βοήθεια της Πρόνοιας. Από μικρά παιδιά έκλεβαν διάφορα τρόφιμα ή διάφορα άλλα υλικά, όπως μετάξι από εργοστάσια και το πουλούσαν. Η μητέρα του ήταν μια αυταρχική φιγούρα, που τους κυνηγούσε με το αστυνομικό γκλομπ. Ο Πούζο συνήθιζε να λέει πως αν δεν υπήρχε η μητέρα του, δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει τον Δον Κορλεόνε στον Νονό. "Όποτε ο Νονός άνοιγε το στόμα του, στο δικό μου μυαλό ήταν σαν να άκουγα την φωνή της μητέρας μου".

Για να ξεφύγει από την κατάσταση, το 1939 μέσω κρατικών προγραμμάτων του New Deal του προέδρου Ρούσβελτ, ταξίδεψε στην Νεβάδα προκειμένου να εργαστεί πάνω στην βελτίωση και στην επέκταση σωληνών ύδρευσης και άρδευσης της πολιτείας. Αυτό δεν κράτησε πολύ, όμως εκεί μυήθηκε στον τζόγο και στα καζίνο με τα οποία απέκτησε παθολογική εμμονή. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο,υπηρέτησε στην Ευρώπη με την 4η Μεραρχία Τεθωρακισμένων και έτσι πέρασε τρία χρόνια σε Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία. Όταν τέλειωσε ο πόλεμος, έμεινε στην Δυτική Γερμανία. Εκεί γνώρισε και την γερμανίδα σύζυγό του, Erika Lina Broske. Παντρεύτηκαν το 1947 και απέκτησαν πέντε παιδιά, ανάμεσά τους και τον Άντονι Πούζο, όπως τον πατέρα του. Εκείνη θα φύγει από την ζωή πρόωρα, το 1978 λόγω καρκίνου του μαστού.Ο ίδιος στα τέλη της δεκαετίας του 1940 ξεκίνησε να παρακολουθεί μαθήματα δημιουργικής γραφής, ελπίζοντας να γίνει συγγραφέας και να κάνει βιβλίο σε πρώτη φάση τα όσα βίωσε στον πόλεμο. Τελικά θα εκδώσει το πρώτο του διήγημα το 1950 στο περιοδικό American Vanguard, το λογοτεχνικό περιοδικό του New School όπου παρακολουθούσε τα μαθήματα. Ήταν το The Last Christmas. Παράτησε την "κανονική" του δουλειά και αποφάσισε να ασχοληθεί αποκλειστικά με την συγγραφή. Έτσι λοιπόν έκανε το όνειρό του πραγματικότητα και το 1955 εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο, The Dark Arena, για τα όσα βίωσε στον πόλεμο. Αφορά έναν βετεράνο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που επιστρέφει στην Γερμανία για την κοπέλα του, Hella. Το βιβλίο δέχτηκε μέτριες κριτικές και δεν τα πήγε καλά εισπρακτικά. Για χρόνια θα δουλεύει σε εφημερίδες, γράφοντας εύπεπτα κείμενα με σεξ, γυμνό, βία για να πουλούνται εύκολα. Το 1965 θα εκδώσει το δεύτερο βιβλίο του, το αυτοαναφορικό επίσης The Fortunate Pilgrim, καθώς όπως έχει παραδεχτεί ο ίδιος, είναι εμπνευσμένο από την μητέρα του και τα παιδικά του χρόνια μαζί της.

Τα επόμενα χρόνια θα στρωθεί στο γράψιμο, μιας και πρέπει να βγάζει τα προς το ζην, τα οποία σκορπά άσκοπα και αλόγιστα στα καζίνο. Το 1966 εκδίσει το The Runaway Summer of Davie Shaw, ένα παιδικό βιβλίο, το 1967 με το ψευδώνυμο Mario Cleri εκδίδει το Six Graves to Munich, το οποίο είναι επέκταση μιας νουβέλας που είχε δημοσιεύσει το 1965 στο περιοδικό Male, με το οποίο συνεργαζόταν και το 1969 θα έρθει η καθιέρωση και για πρώτη φορά η επιτυχία με τον Νονό, τα οποία θα συζητήσουμε παρακάτω στις κινηματογραφικές αναφορές. Το 1978 γράφει το αυτοαναφορικό και αγαπημένο του από όσα έχει γράψει Fools Die, το 1984 το The Sicilian, επιστρέφοντας στον κόσμο του Νονού, το 1990 το Fourth K, μπαίνοντας στα μονοπάτια του πολιτικού μυθιστορήματος αν και ρεβιζιονιστικού, κάτι που απέτυχε εισπρακτικά. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του εξέδωσε τα The Last Don (1996) και Omerta (2000), που ήταν και το τελευταίο του μυθιστόρημα που ολοκλήρωσε, αν και δημοσιεύτηκε μετά θάνατον. Πεθαίνει στις 2 Ιουλίου 1999. Το 2001 θα βγει ένα ακόμα βιβλίο του, αυτή την φορά θρησκευτικών αναφορών, το The Family, για τον Πάπα Αλέξανδρο VI και την περίφημη οικογένειά του, τους Βοργίες. Δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει και θα το συνεχίσει η Carol Gino, συνεργάτρια και σύντροφός του τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Ο Puzo έχει ασχοληθεί και με τον κινηματογράφο, άλλοτε με βιβλία του που μεταφέρθηκαν από τον ίδιο ή άλλους στο σινεμά και άλλοτε με πρωτότυπα σενάρια που έγραψε για ταινίες. Ας θυμηθούμε ποια είναι και ας ανατρέξουμε επ ευκαιρία στο λογοτεχνικό του έργο.

Μεταφορές βιβλίων του στο σινεμά και την τηλεόραση

The Godfather (1972)

Η πρώτη φορά που μεταφέρθηκε βιβλίο του στον κινηματογράφο έγινε εντυπωσιακά αλλά και δύσκολα. Η Paramount αγόρασε τα δικαιώματα πριν καν κυκλοφορήσει το βιβλίο πιστεύοντας αρχικά σε αυτό. Τελικά ξέσπασε πόλεμος σε μια εταιρεία που ήταν έτοιμη για χρεοκοπία και πόνταρε οπωσδήποτε στην επιτυχία της. Στην αρχή δεν θέλανε τον Κόπολα που ανέλαβε την σκηνοθεσία ενώ πολλές φορές στα γυρίσματα ήταν στο τσακ να τον απολύσουν και να φέρουν άλλον. Έπειτα, κανείς δεν ήθελε τις επιλογές ηθοποιών του Φράνσις Φορντ Κόπολα, όπως τον Μάρλον Μπράντο που τον θεωρούσαν πλέον ξοφλημένο και δύσκολο στα γυρίσματα. Ούτε τον Αλ Πατσίνο ήθελαν που μέχρι τότε δεν είχε παίξει ποτέ σε ταινία. Η πρώτη του ταινία κυκλοφόρησε κατά την διάρκεια της παραγωγής του Νονού και η δεύτερη ταινία του ήταν ο Νονός. Ούτε τον Τζέιμς Κάαν που τον προόριζαν για Μάικλ Κορλεόνε και όχι για Σόνι. Δεν ήθελαν να γίνουν γυρίσματα στην Ιταλία, δεν ήθελαν να είναι εποχής, να γυρίζεται δηλαδή δεκαετία 1940-1950. Ο Πούζο δυσκολευόταν πολύ στο σενάριο και αργούσε. Μια ταινία που φημίζεται για πολλά και ένα από αυτά είναι οι δυσκολίες της. Ο Πούζο με τον Κόπολα κέρδισαν τελικά το Όσκαρ σεναρίου, μαζί με καλύτερη ταινία και Α´ Ανδρικό Ρόλο για τον Μπράντο ανάμεσα σε άλλα. Έκτοτε ο συγγραφέας έγινε κινηματογραφικά περιζήτητος. Δύο χρόνια μετά επέστρεψε για να γράψει με τον Κόπολα το σενάριο του σίκουελ, μιας εξίσου εξαιρετικής ταινίας, την οποία ο Κόπολα, ίσως μετά από όλα αυτά τα εμπόδια, δεν ήθελε να γυρίσει ο ίδιος.

A Time to Die (1982)

Ένας Αμερικανός πράκτορας στον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο και βασανίζεται. Δέκα χρόνια μετά θα επιστρέψει στην Γερμανία για να πάρει εκδίκηση από τους ανθρώπους που προσπάθησαν να τον σκοτώσουν. Το βιβλίο δημοσιεύεται το 1967, μια περίοδο που ο συγγραφέας γράφει σε αντρικά περιοδικά pulp μυθιστορήματα. Το 1982 μεταφέρεται στο σινεμά από τους Matt Cimber και Joe Tornatore. Μουσική έγραψε ο Ennio Morricone, έχοντας πέσει σε σπουδαίους σύνθετες, μετά τον Nino Rotta στον Νονό. Η ταινία γυρίστηκε το 1979, αλλά χρειάστηκε να ξαναγυρίσουν κάποιες σκηνές. Ήταν η τελευταία ταινία που έπαιξε ο Rex Harrison.

The Sicilian (1987)

Ένα ακόμα σπουδαίο βιβλίο του που μεταφέρεται από σπουδαίο σκηνοθέτη, μετά τον Νονό. Ο Σικελός τον οποίο έκανε ταινία ο Michael Cimino, σε μια εποχή βέβαια που πλέον είχε ξεπέσει έπειτα από το φιάσκο του Heaven's Gate (1980). Το βιβλίο μεταφέρθηκε στο σινεμά από τον σεναριογράφο Steve Shagan, αν και μετά ξαναγράφτηκε από τον Cimino και τον Gore Vidal. Ωστόσο, δεν ακολουθήθηκε ακριβώς το βιβλίο. Το βιβλίο δημοσιεύτηκε το 1984 και ήταν μια επιστροφή στον κόσμο της Μαφίας (Μαφία ήταν ο αρχικός τίτλος του Νονού, τον οποίο μετά άλλαξε). Η ιστορία αφορά την ζωή του πραγματικού Salvatore Giuliano, τον οποίο υποδύεται ο Christopher Lambert. Το βιβλίο ωστόσο ανήκει στο σύμπαν του Νονού μιας και κεντρικός χαρακτήρας ήταν ο Μάικλ Κορλεόνε την εποχή που ήταν στην Σικελία αρχές 50s. Δεν δόθηκαν τα δικαιώματα να μπουν χαρακτήρες του Νονού, επομένως κρατήθηκε μόνο η υπόλοιπη ιστορία. Στον Πούζο δόθηκε ένα εκατομμύριο δολάρια για την μεταφορά στην μεγάλη οθόνη. Και εδώ υπήρχε πρόβλημα με ηθοποιούς αλλά ο Cimino δεν είναι ο Κόπολα. Ο σκηνοθέτης ήθελε τον νεαρό τότε Daniel Day Lewis, αλλά οι παραγωγοί θεωρούσαν πως δεν είναι πολύ γνωστός. Αργότερα ο Cimino μετάνιωσε που έκανε πίσω λέγοντας πως ο Lambert έκανε ο,τι μπορούσε αλλά δεν μπορούσε και πολλά. Όπως και στον Νονό, έτσι και εδώ έπρεπε να έχουν συμφωνία από την πραγματική Μαφία.

The Fortunate Pilgrim (1988)

Μια ιταλική μίνι σειρά δύο επεισοδίων με την Σοφία Λόρεν και τον John Torturro (ο οποίος έπαιξε και στον Σικελό) σε σκηνοθεσία Stuart Scooper σε σενάριο John McGreevey. Μουσική γράφει ο Lucio Dalla. Στην σειρά παίζει και ο Έλληνας ηθοποιός Γιώργος Βογιατζής. Σε αυτό ο Πούζο μετέφερε τα βιώματα της μητέρας του, μιας μετανάστριας στις ΗΠΑ. Ο ίδιος θεωρούσε το βιβλίο ως το πιο ποιητικό του.

The Last Don (1997) και The Last Don II (1998)

Μια ακόμα μίνι σειρά τριών επεισοδίων σε σκηνοθεσία Graeme Clifford και σενάριο Joyce Eliason. Την μουσική υπογράφει ο Angelo Badalamenti. Το βιβλίο κυκλοφόρησε την προηγούμενη χρονιά και τον Μάιο του 1997 βγήκαν τα επεισόδια της πρώτης σεζόν στο CBS και την επόμενη χρονιά το σίκουελ. Και αυτή η σειρά ακολουθεί μια μαφιόζικη οικογένεια και την άνοδο της προς την εξουσία. Ο τελευταίος Δον παίρνει μια λέξη που καθιερώθηκε από τον Νονό. Συνδέει επίσης δύο μεγάλες αγάπες του, την Μαφία και τα καζίνο στο Λας Βέγκας.

Σενάρια για το σινεμά

Earthquake (1974)

Το πρώτο σενάριο που έγραψε για ταινία μετά τους δύο Νονούς, είναι το Earthquake του Mark Robson σε σενάριο του Puzo και του George Fox με τους Charton Heston, Ava Gardner και George Kennedy σε μουσική του John Williams. Πρόκειται για μια ταινία καταστροφής για έναν φονικό σεισμό που ισοπέδωσε το Λος Άντζελες. Η Universal, μετά την επιτυχία του Airport (1970), μια ταινία επίσης καταστροφής, ήθελε να το επαναλάβει. Η ιδέα ήρθε από έναν πραγματικό σεισμό το 1971. Το 1972 προσελήφθη ο Πούζο για 125 χιλιάδες δολάρια να φτιάξει ένα πρώτο κείμενο. Ωστόσο, επειδή ο Πούζο με αυτά που έγραφε άνοιγε το μπάτζετ, και επειδή το 1973 έπρεπε να αφοσιωθεί στον δεύτερο Νονό, συνέχισε ο Fox. Στο μεταξύ, το 1972, κυκλοφορεί και άλλη μια ταινία καταστροφής, το The Poseidon Adventure, που επίσης πάει καλά εισπρακτικά.

Superman (1978) και Superman II (1980)

Το 1978 Πούζο και Μάρλον Μπράντο ξανασυναντιούνται στον Σούπερμαν του Richard Donner με τον θρυλικό Christopher Reeve αλλά και ένα πλούσιο καστ που περιλάμβανε, πέραν του Μπράντο ως πατέρα του Σούπερμαν, τους Gene Hackman ως Lex Luthor, Glenn Ford και Terence Stamp. Μουσική έγραψε ο John Williams. Η ιδέα για την ταινία έπεσε το 1973. Τότε διάφορα ονόματα έπεσαν στο τραπέζι, από τους Αλ Πατσίνο και Τζέιμς Κάαν, φρέσκοι με την επιτυχία του Νονού, μέχρι τον Κλιντ Ίστγουντ και τον Μοχάμεντ Άλι. Στην αρχή προσελήφθη για το σενάριο ο Alfred Bester, αλλά επειδή δεν ήταν γνωστός, προσέλαβαν τον Πούζο με 600 χιλιάδες δολάρια. Ο Κόπολα έπεσε στο τραπέζι για την σκηνοθεσία, όπως και πολλοί άλλοι, ανάμεσα τους και ο φίλος του, George Lucas, ο Steven Spielberg και ο William Friedkin. Οι παραγωγοί βρήκαν κάπως βαρύ το σενάριο του Πούζο και φώναξαν τους Robert Benton και David Newman να το ελαφρύνουν, με σκοπό να ακολουθήσει σίκουελ, όπως και έγινε. Την δεύτερη σκηνοθέτησε ο Richard Lester.

The Cotton Club (1984)

Τελικά Πούζο και Κόπολα ξανασυνεργάστηκαν σε μια παραγνωρισμένη ταινία του μεγάλου σκηνοθέτη από τα 80s. Ένα δραματικό μιούζικαλ με τον Richard Gere και την Diane Lane, που απέτυχε εισπρακτικά. Βασίστηκε στο βιβλίο του James Haskins του 1977 και αφορά ένα τζαζ κλαμπ στα 30s. Το σενάριο έγραψε ο ίδιος ο Κόπολα με τον William Kennedy (Ironweed). Ο Πούζο έγραψε μόνο την αρχική ιστορία. Το παράδοξο με την ταινία είναι ότι όχι μόνο ξαναβρέθηκαν Πούζο και Κόπολα, αλλά παραγωγός της ταινίας ήταν ο Robert Evans, ο θρυλικός παραγωγός της Paramount που έλεγε όχι σχεδόν σε κάτι που ήθελε ο Κόπολα για τον Νονό. Δεν ήταν βέβαια η αρχική επιλογή. Το 1980 ήθελε τον Robert Altman αλλά λόγω της αποτυχίας του Ποπάι δεν προχώρησε. Μετά φώναξε τον Κόπολα με τον Kennedy να ξαναγράψουν το σενάριο του Πούζο. Ο Κόπολα δέχτηκε περισσότερο επειδή είχε ανάγκη τα χρήματα μετά την αποτυχία του One from the Heart.

The Godfather Part III (1990)

Πούζο και Κόπολα ξαναβρέθηκαν και αυτή την φορά για τα καλά μιας και επέστρεψαν στον κόσμο του Νονού. Δεν βασίζονται σε κάποιο βιβλίο αλλά στην δική τους διάθεση για το πώς θα συνεχίσει η ιστορία που θέλαν να την ονομάσουν The Death of Michael Corleone, κάτι που δεν ήθελαν οι παραγωγοί και έτσι ονομάστηκε μόνο η πρόσφατη νέα εκδοχή της ταινίας που έκανε ο Κόπολα, μιας και η πρώτη σε αρκετούς δεν άρεσε και κατακρίθηκε ενώ η δεύτερη θεωρήθηκε καλύτερη. Δύσκολο βέβαια να συγκριθεί με δύο ταινίες που και οι δύο είναι αριστουργήματα. Και σε αυτό, όπως και στο δεύτερο, ο Κόπολα δεν ήθελε αρχικά να επιστρέψει. Του έχει μείνει τραύμα από την παραγωγή της πρώτης ταινίας. Ήδη από το 1978 είχαν ζητήσει από τον Πούζο με αμοιβή 250 χιλιάδες δολάρια. Το 1982 ζήτησαν από τον Vincent Patrick να γράψει νέο σενάριο με τον Κορλεόνε και τον Hagen να είναι νεκροί από την πρώτη σκηνή και το 1985 προέκυψε ένα καινούργιο από τους Nick Marino και Thomas Lee Wright με τίτλο The Godfather The Family Continues για την διαμάχη της μαφίας των Κορλεόνε και της ιρλανδικής μαφίας. Στην αρχή είχαν πέσει ονόματα όπως ο Σκορτσέζε, ο Τσιμίνο, ο Γουόρεν Μπίτι αλλά τελικά αποφάσισαν πως μόνο με τους αρχικούς δημιουργούς μπορεί να γίνει, κάτι που δέχτηκε ο Κόπολα έπειτα τις αποτυχίες των ταινιών του στα 80s.

Christopher Columbus The Discovery (1992)

Το 1992 συμπληρώθηκαν πεντακόσια χρόνια από την ανακάλυψη της Αμερικής, το 1492. Ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός που δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεκμετάλλευτο ο κινηματογράφος. To 1992 κυκλοφόρησαν δύο ταινίες με το ίδιο θέμα. Η πιο γνωστή, το 1492: Conquest of Paradise του Ridley Scott με τον Gerard Depardieu και την Sigourney Weaver με μουσική του Vangelis (Βαγγέλης Παπαθανασίου) που έχει μείνει πιο κλασική από την ταινία και η άλλη, του John Glen σε σενάριο των Μάριο Πούζο, John Briley και Cary Bates με τον Μάρλον Μπράντο να συναντά ξανά τον Πούζο, τον Τομ Σέλεκ και τον Μπενίσιο ντελ Τόρο. Και οι δύο ταινίες απέτυχαν εισπρακτικά. Την σκηνοθεσία αρχικά είχε αναλάβει ο George P. Cosmatos. Με την αποχώρηση του σκηνοθέτη, αποχώρησαν και οι Τίμοθι Ντάλτον και Ιζαμπέλα Ροσελίνι που είχαν αρχικά συμφωνήσει.

Περισσότερα σινεφιλικά αφιερώματα μπορείτε να αναζητήσετε σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον blog.