Χάρης Ραφτογιάννης: "Το ζητούμενο είναι η αυθεντικότητα"

Γνωστός εδώ και ουκ ολίγα χρόνια στα κυκλώματα των «μικρομηκάδων» (με τα φιλμ του να έχουν αναγνωριστεί με υποψηφιότητες τόσο από το Φεστιβάλ Δράμας όσο και από τα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου), ο Χάρης Ραφτογιάννης επιτέλους πέρασε και στο «τερέν» της μυθοπλασίας μεγάλου μήκους με το «Ποτάμι» που κυκλοφορεί εδώ και λίγο καιρό στις ελληνικές αίθουσες. Μια ταινία που μοιάζει να ανοίγει έναν διάλογο, απρόσμενα επίκαιρο από πολλές απόψεις, με εικόνες και βιώματα που ζήσαμε οι περισσότεροι από εμάς κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης (άλλοτε μοιάζουν να είναι κάπως μακρινά, άλλοτε όχι), διόλου τυχαία, μιας κι εκείνον τον καιρό αναπτυσσόταν το σενάριό της.

Συζητήσαμε με τον Χάρη Ραφτογιάννη για τη νέα του δημιουργία σε καλλιτεχνικό επίπεδο, και σ’ έναν βαθμό και σε πολιτικό. Όσα είχε να μας πει «κούμπωσαν» ιδανικά με την εμπειρία της θέασης που είχαμε προηγουμένως και μας βοήθησαν στο να αποκωδικοποιήσουμε σε όλο τους το εύρος όσα παρακολουθήσαμε.

Παρακολουθώντας το φιλμ διέκρινα μια νοοτροπία όσον αφορά την περιγραφή των χαρακτήρων αλλά και άλλα στοιχεία που μου θύμισε Καουρισμάκι. Υπήρξε μια εκ των επιρροών στη δημιουργία της ταινίας; Από ποιους άλλους κινηματογραφιστές θα λέγατε ότι εμπνευστήκατε κατά τη διάρκεια της δημιουργικής διαδικασίας;
Ναι, υπάρχει και ο Καουρισμάκι στην δεξαμενή των αναφορών. Όπως και γενικότερα, το σύμπαν των κινηματογραφιστών που βρίσκονται κοντά στην ειρωνεία, στον σαρκασμό. Είναι μια ταινία που έχει και αναφορές όμως και σε λιγότερα αναμενόμενα πράματα, όπως για παράδειγμα σε σαπουνόπερες τύπου Δυναστεία, ή στον παλιό εμπορικό ελληνικό κινηματογράφο, αλλά και στον Δράκο του Ν. Κούνδουρου, στην Στρέλλα του Π. Κούτρα, σε ταινίες του Θανάση Βέγγου.

Παρότι το Ποτάμι δεν θα έλεγα πως συγκαταλέγεται στα ύστερα δείγματα του αποκαλούμενου weird wave, είδα κάποιες λεπτομέρειες που φαίνεται να έχουν τις ρίζες τους εν μέρει εκεί. Πιστεύετε πως από τη δεκαετία του 2010 και μετά το συγκεκριμένο ρεύμα έχει εγγραφεί στο νοητό DNA της κινηματογραφικής παραγωγής μας; Ή το έχουμε ξεπεράσει;
Υπήρχε weird wave και πριν το weird wave, εννοώ πως αυτό το ρεύμα έχει αναφορές στον Μ. Χάνεκε, στον Καουρισμάκι, στον Pόι Άντερσον, οι οποίοι ήταν και αρκετά δημοφιλείς κινηματογραφιστές εκείνη την περίοδο. Και εκείνοι είχαν αντίστοιχα τις δικές τους αναφορές. Υπάρχει ένας συνεχής διάλογος του μέσου με την εποχή του, αλλά και με την ίδια την Τέχνη. Και κάποιοι άνθρωποι όπως ο Γ. Λάνθιμος, μεταβόλισαν την εποχή και τις επιρροές του, με ένα πολύ προσωπικό τρόπο και ανέδειξαν μια δική τους γραφή η οποία έχει παγκόσμια απήχηση. Είναι αναπόφευκτο να  ενσωματώνονται στοιχεία από την περίοδο που έχεις ζήσει, ή από κινηματογραφιστές που έχεις θαυμάσει. Τώρα, αν έχουμε ξεφύγει συλλογικά από αυτό το ρεύμα, δεν είμαι σίγουρος να απαντήσω. Πιθανότατα ναι, μιας και τα χρόνια περνάνε, αν και υπάρχουν ταινίες που μένουν κλασικές και είναι σημείο αναφοράς διαχρονικά. Το ζητούμενο για μένα είναι να υπάρχει αυθεντικότητα σε ότι γίνεται, όχι τόσο στην κατηγοριοποίηση στην οποία μπαίνει κάτι ή κάποιος.

Σε ποια φάση βρίσκεται ο ρομαντισμός στο σινεμά; Το Ποτάμι θα λέγατε πως είναι μέρος των τρεχουσών εξελίξεων γύρω από το πώς προσπαθεί να εφεύρει ξανά τον εαυτό της η εν λόγω συνθήκη ή είναι μια εξαίρεση, και αν ναι πώς;
Προσωπικά γοητεύομαι από τις ιστορίες που έχουν και μια υπαρξιακή διάσταση, που μπορεί να διακριθεί αυτό το ‘βάσανο’. Βέβαια όλα πλέον έχουν αρχίσει και τυποποιούνται πιο έντονα, βλέπεις συνέχεια συνταγές για το πως να κάνεις αυτό και εκείνο. Ακόμα και στην εναλλακτική κουλτούρα βλέπεις την τυποποίηση, παρατηρείς ότι αρκετές φορές δεν λειτουργεί τόσο εναλλακτικά. Και ίσως νομίζω, να μπορείς να διακρίνεις τι είναι αυθεντικό, έστω από ένστικτο. 

Το κοινό βίωμα των πρωταγωνιστών με τα Mad Nuggets αποτυπώνει ίσως κι ένα οξύμωρο του καταναλωτισμού, που ενώ μας αλλοτριώνει μπορεί ενίοτε και να μας "ενώνει" υπό ορισμένες προϋποθέσεις;
Όλα είναι ένα, όπως λέει το ρητό που είναι της μόδας τα τελευταία χρόνια. Αλλά δεν είμαστε όλοι το ίδιο, όπως συμπληρώνει ένας καλός φίλος. 

Η Γερμανία ως κοινή επιθυμία προορισμού για πολλούς από τους χαρακτήρες, τα χαρτονομίσματα που δεν είναι ευρώ αλλά παραπέμπουν εμφανισιακά σε δολάρια αν δεν κάνω λάθος... Επιλογές σαν τις συγκεκριμένες ήταν τυχαίες ή κρύβουν και διαπιστώσεις για ζητήματα που έχει ζήσει ο θεατής στην Ελλάδα;
Είναι στο πλαίσιο της οικονομικής και πολιτισμικής κυριαρχίας κάποιων χωρών. Και στο πως βιώνουμε εμείς ως χώρα περιφερειακή, ένα δήθεν Αμερικάνικο ή Γερμανικό όνειρο.

Ήταν ξεκάθαρο σε εσάς από το ξεκίνημα της συγγραφής του σεναρίου το ποια πορεία θα ακολουθούσε η ιστορία; Αν όχι, ποια ήταν κάποια από τα στάδια μέχρι να προκύψει η τελική μορφή;
Αρχικά είχε έναν χαρακτήρα σκληρού κοινωνικού ρεαλισμού, καθώς την περίοδο που γραφόταν υπήρχε αυτή η τόσο ζοφερή ατμόσφαιρα στον περίγυρο και στην χώρα λόγω της πόλωσης που δημιούργησε η οικονομική κρίση. Και για να μπορέσεις να επιβιώσεις από την σκοτεινιά αυτή, έπρεπε να αλλαξεις τις εργαστηριακές ρυθμίσεις και να δεις το πράγμα με άλλο μάτι. Έτσι κι ξεκίνησε να γράφεται η ίδια ιδέα με μια κωμική και γκροτέσκα ματιά.

Σας ενδιαφέρουν οι crowd pleasing πινελιές ή προτιμάτε μια 100% προσωπική ματιά σε αυτό που θα δημιουργήσετε, και γιατί;
Δεν υπάρχει στον ορίζοντα κάτι που να έχει να κάνει με μια πιθανή αντίδραση του κοινού. Ειλικρινά, δεν υπάρχει καν η σκέψη ότι θα υπάρχει κοινό. Μένεις συγκεντρωμένος στο έργο και κοιτάς πως μπορεί να αποδοθεί με τον καλύτερο τρόπο. Από εκεί και πέρα, όταν το έργο τελειώσει και αν τυχόν έρθει η ώρα που θα συναντηθεί με το κοινό, είναι κάτι που δεν μπορείς να κάνεις και τίποτα, δεν μπορείς να γνωρίζεις τι θα συμβεί...

Το Ποτάμι προβάλλεται στο Άστορ Δευτ., Τρ. 19.45, 21.30. Η άποψη μας για το φιλμ εδώ.