Άποψη: Γυναίκες σκηνοθέτριες κάνουν σινεμά σωματικού τρόμου και διεκδικούν βραβεία

Το είδος του τρόμου γνωρίζει ανά εποχές διάφορες νεκραναστάσεις, από τα 80s, όταν βγήκαν από την b movies ντουλάπα και έγιναν πιο μέχρι τις μέρες μας που σε κάποιες περιπτώσεις γνωρίζουν κριτική και εμπορική αποδοχή ενώ βραβεύονται σε διεθνή, αξιοσέβαστα φεστιβάλ. Η νέα τάση στο είδος είναι οι φεμινιστικές ταινίες σωματικού τρόμου, κυρίως από γυναίκες δημιουργούς που έρχονται να αναδείξουν μέσα σε ένα μέχρι τώρα ανδροκρατούμενο είδος με ξεκάθαρη ανδρική ματιά, ζητήματα ματαιοδοξίας, ομορφιάς, επιβολής προτύπων και κοινωνικού ρόλου, μέσα σε ένα πλαίσιο σωματικής, ερωτικής και σεξουαλικής αυτοδιάθεσης. Από το βραβευμένο με Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες Titane μέχρι το επίσης βραβευμένου στις Κάννες  για το σενάριό του και υποψήφιο για Όσκαρ, The Substance, τα παραδείγματα πληθαίνουν.

Στις μεταμεσονύκτιες προβολές του Sundance προβλήθηκε το The Ugly Stepsister, μια παραλλαγή της Σταχτοπούτας στο πιο μακάβριο και σκοτεινό, που εμείς είδαμε στο Φεστιβάλ του Βερολίνου που επίσης προβλήθηκε στο τμήμα του Πανοράματος, ενώ στο Sundance παίχτηκε και το Dead Lover της Grace Glowicki, μια κωμωδία τρόμου για μια γυναίκα που θέλει να επανασυνδεθεί με τον νεκρό σύντροφό της, εμπνευσμένη από τον μύθο του Φρανκενστάιν. Στο Βερολίνο είδαμε επίσης και το Mother’s Baby της Johanna Moder, ένα γερμανικό ψυχολογικό θρίλερ για μια μητέρα που δεν είναι σίγουρη αν το μωρό που πήρε από το νοσοκομείο είναι το δικό της, όπως επίσης το καναδικό Honey Bunch της Madeleine Sims Fewer και του Dusty Mancinelli, που ενώ μιλάει για μια τοξική σχέση ενός παντρεμένου ζευγαριού, το κάνει με όρους και μοτίβα ταινιών μεταφυσικού και σωματικού τρόμου. Σαν όνειρο φαίνεται στην Helene Cattet και τον Bruno Forzani, δύο καλτ δημιουργούς, να διαγωνίζονται για Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο με το Reflections in a Dead Diamond, μια σουρεάλ, απερίγραπτη κσλτίλα. «Το είδος θεωρήθηκε συχνά ως περιοριστικό», είπε ο Forzani. «Προηγουμένως, συνήθως ήμασταν εγκλωβισμένοι σε μεταμεσονύχτια τμήματα και τώρα μπορούμε να ενστερνιστούμε πληρέστερα αυτόν τον τίτλο. Αυτή τη στιγμή, το να δουλεύεις στο είδος είναι περισσότερο πλεονέκτημα παρά περιορισμός. Τώρα, η προσέγγισή μας είναι πιο αποδεκτή και αυτού του είδους η έκθεση είναι ζωτικής σημασίας, δίνοντάς μας ορατότητα και μεγαλύτερη ευκαιρία στη διανομή». Πέραν των διαγωνιστικών τμημάτων της Μπερλινάλε, στην Αγορά που προβάλλονται ταινίες προς απόκτηση αγοραστή από εταιρείες διανομής, βρέθηκαν το βαμπιρικό The Blood Countess με την Ιζαμπέλ Ιπέρ και το θρίλερ σωματικού τρόμου Diamond Shitter της Antonia Campbell-Hughes (την θυμόμαστε από το Bright Star που συμμετείχε ως ηθοποιός).

«Αυτές οι νέες γυναίκες κινηματογραφίστριες κάνουν πραγματικά βήματα στη χρήση του σωματικού τρόμου», λέει η Emily Gotto, αντιπρόεδρος παγκόσμιων εξαγορών και συμπαραγωγών της AMC Networks, η οποία αγόρασε το The Ugly Stepsister. «Τα φεμινιστικά μηνύματα αυτών των ταινιών εξετάζουν πραγματικά πώς ζούμε σήμερα, πώς ενεργούμε μέσα στην κοινωνία μας και στις σχέσεις μας και το κάνει με τρόπο που είναι βομβαρδιστικός και προβοκατόρικος και τολμηρός και γενναίος, αλλά και άκρως διασκεδαστικός». Σαν πρώιμο παράδειγμα αυτού του είδους αναφέρει το Jennifer’s Body (2009) της Karyn Kusama, αλλά η καταξίωση ήρθε με τις ταινίες της Julia Ducournau, Raw (2016) και Titane (2021). Όλες αυτές οι δημιουργοί ως βασική τους επιρροή αναφέρουν τον καναδό σκηνοθέτη Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ και πράγματι ισχύει μιας και υπήρξε πρωτοπόρος στο είδος, στο οποίο συνεχίζει.

«Υπάρχει κάτι στον σωματικό τρόμο  του Cronenberg, τρομερά ενδιαφέρον. Ως κοινό, μπορούμε να σχετιστούμε με τους χαρακτήρες του μέσω των σωματικών τους εμπειριών, αλλά υπάρχει το βαθύτερο στρώμα, όπου αυτές οι σωματικές εμπειρίες είναι γεμάτες με μεταφορές και βαθιές φιλοσοφικές ιδέες. Ο τρόπος που ζούμε με το σώμα μας στον δημόσιο χώρο, ο τρόπος που κρινόμαστε συνεχώς από το πώς φαίνεται το σώμα μας και τι σημαίνει αυτό όταν το σώμα μας μεταλλάσσεται μεγαλώνοντας, μένοντας έγκυος», προσθέτει η Fargeat (The Substance) «αυτό είναι σωματικός τρόμος. Το να είσαι γυναίκα είναι σωματικός τρόμος». Τα πράγματα έχουν αλλάξει από το 2017, όταν έβγαλε το Revenge, το οποίο δυσκολεύτηκε να βρει χρηματοδότηση. «Οι εταιρείες που συνήθιζαν να επικεντρώνονται σε ταινίες τέχνης, τώρα στρέφονται στο είδος, συνειδητοποιώντας ότι το είδος δεν χρειάζεται να είναι ασύμβατο με την αφήγηση που βασίζεται στον δημιουργό», υποστηρίζει ο Yohann Comte, συνιδρυτής της εταιρείας Charades. «Οι γυναίκες παίρνουν το προβάδισμα, εκφράζοντας θυμό στο μήνυμα και την έντασή τους. Δεν υπάρχει πλέον γκέτο για αυτού του είδους τις ταινίες».

Αυτή η νέα ομάδα γυναικών σκηνοθετριών τρόμου επιλέγει το στυλ των κινηματογραφιστών που προϋπήρχε, αλλά για διαφορετικό σκοπό.

Οι άντρες σκηνοθέτες σωματικού τρόμου, όπως ο Cronenberg ή ο John Carpenter, βλέπουν συνήθως το σώμα ως πηγή αποξένωσης και φόβου – σκεφτείτε το The Thing (1982), για έναν εξωγήινο εισβολέα που παίρνει το σχήμα των ανθρώπων που κυνηγάει ή το The Fly (1986). «Τόσο στο The Substance όσο και στο The Ugly Stepsister, βλέπετε πώς το σώμα είναι και σύμμαχος και εχθρός των γυναικών».