Aνάλυση: Krimi - Η κατάρα του Κίτρινου Φιδιού

Στο MOVE IT εξετάζουμε ταινίες του πρόσφατου (ή όχι και τόσο) παρελθόντος, υπό ένα διαφορετικό οπτικό πρίσμα και αποκρυπτογραφούμε την εικονολογία του φιλμ.  Ο Καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργος Αραμπατζής, περνάει από το μικροσκόπιό του αυτή την φορά, τις γερμανικές ταινίες αστυνομικού μυστηρίου Krimi και ένα χαρακτηριστικό δείγμα τους, την "Κατάρα του Κίτρινου Φιδιού"

ΣΧΕΤΙΚΑAνάλυση - «Ο Άρχων του κακού»: ο αντιφρονών σκηνοθέτης στα σύνορα

Τα Krimi είναι ταινίες αστυνομικού μυστηρίου γερμανικής παραγωγής που παρουσιάσθηκαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Τα περισσότερα ήταν διασκευές των αστυνομικών μυθιστορημάτων του Άγγλου Edgar Wallace (1875 – 1932). Αν η Άγκαθα Κρίστι ήταν βασίλισσα των αστυνομικών αινιγμάτων (whodunnit), ο Wallace ήταν στραμμένος μάλλον στην αστυνομική περιπέτεια όπου η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τη μορφή ενός ιδιοφυούς κακού, ενός αριστοτέχνη του οργανωμένου εγκλήματος, ο οποίος υποκύπτει στους διώκτες του μόνο μετά από μια σειρά βίαιων και γκροτέσκων επεισοδίων. Χάρη σε αυτό το είδος των αστυνομικών περιπετειών, η γερμανική κινηματογραφία μπορούσε να συνεχίσει τον κλεφτοπόλεμο με το Χόλυγουντ, μια πρακτική που είχε εγκαινιάσει ήδη η περίφημη UFA, υποστηρίζοντας τον γερμανικό εξπρεσιονισμό κατά τον μεσοπόλεμο. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα Krimi ήταν πρόδρομες ταινίες των περίφημων ιταλικών  Giallo, που κυριάρχησαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και καθ’ όλη τη δεκαετία του 1970. Μερικοί σκηνοθέτες των Krimi ήταν οι Harald Reinl, Alfred Vohrer, Franz Josef Gottlieb και προς το τέλος της εν λόγω παραγωγής οι Ιταλοί Riccardo Freda, Massimo Dallamano, Umberto Lenzi, που δημιούργησαν και για το είδος του Giallo, καθώς και ο γνωστός Ισπανός Jess (Jesus) Franco, του οποίου το έργο, χαρακτηρισμένο παλαιότερα ως Eurotrash, χαίρει μιας νέας εκτίμησης.

Ανάμεσα στις ταινίες Krimi, βρίσκουμε και την ταινία Der Fluch der gelben Schlange (The Curse of the Yellow Snake, Η κατάρα του Κίτρινου Φιδιού, 1963) του Franz Josef Gottlieb (1930-2006), βασισμένη στο μυθιστόρημα The Yellow Snake (1926) του Wallace. Πρωταγωνιστής είναι ο Joachim Fuchsberger (1927-2014) ο οποίος υπήρξε βασικός ερμηνευτής σε πολλές τέτοιες ταινίες. Ο ιδιοφυής κακός εδώ είναι ένας Κινέζος που σκοπό έχει να καταλάβει το Λονδίνο βασιζόμενος σε ένα κρυφό ιδιωτικό στρατό Κινέζων ο οποίος κινείται στα υπόγεια του Λονδίνου. Όπως σε όλα τα μελοδράματα, υπάρχει βέβαια η ηρωίδα που καταδιώκεται από τον κακό και σώζεται από τον ήρωα. Ο κακός είναι αδίστακτος και έχει πολλά μέσα στη διάθεσή του, ξεφεύγει στο ένα επεισόδιο μετά το άλλο, μέχρι το τελευταίο που αποδεικνύεται θανάσιμο γι’ αυτόν, ενώ ο ήρωας χρειάζεται να τρέξει πολύ και η ηρωίδα να φοβηθεί αντίστοιχα μέχρι να εξουδετερωθεί. Η αναφορά στο Λονδίνο και το αγγλικό μυστήριο μπορεί να κάνει κάποιον να σκεφτεί τον Χίτσκοκ, στην πραγματικότητα, όμως, λείπει στα Krimi η χιτσκοκική λεπτή και επεξεργασμένη ψυχολογία του σασπένς, ενώ προτιμάται το στοιχείο της έκπληξης και της συνεχούς πρόκλησης μικρο-σοκ στον θεατή. Την ίδια δομή βλέπουμε και στα ιταλικά Giallo, με πολύ όμως περισσότερη βία και ψεύτικο αίμα.

Ο Κινέζος είναι μια μορφή αυταρχικού ηγέτη, με απότομες και σπασμωδικές κινήσεις και μεγαλεπήβολα σχέδια. Ένα από τα γνωρίσματά του είναι η γοητεία που ασκεί στους οπαδούς του και η ικανότητά του να συλλαμβάνει και να εκτελεί το ένα κόλπο μετά το άλλο. Η φιγούρα του γεννά οδυνηρές αναμνήσεις στην Ευρώπη του μεταπολέμου. Οι αντίπαλοί του δεν είναι σε θέση να του επιφέρουν το τελικό χτύπημα και, χαρακτηριστικά, είναι ο ίδιος ο πατέρας του που τον εκτελεί στο τέλος της ταινίας, θέλοντας να διακόψει την εγκληματική πορεία του. Το συμμετρικό του πρόσωπο στη δομή της ταινίας δεν είναι ο ήρωας αλλά ένας κωμικός χαρακτήρας, που πέφτει στη μια γκάφα μετά την άλλη με την ίδια συχνότητα που ο κακός επινοεί εγκληματικές πράξεις. Ο ίδιος κωμικός δίνει και το δίδαγμα της ταινίας όταν, στο τέλος, αναφωνεί ότι δεν είναι έγκλημα να είναι κανείς απρόσεκτος.

Όλα αυτά ανήκουν στην παράδοση του Ευρωπαϊκού μελοδράματος που ξεκινά από την προεπαναστατική Γαλλία για να ανθίσει την εποχή μετά τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη και να δημιουργήσει το πρώτο συνεκτικό κοινό της μοντέρνας εποχής, που είναι βέβαια το κοινό του μελοδράματος, ένα κοινό τόσο πιστό που δεν χάνει ποτέ κανένα ραντεβού με το αγαπημένο του είδος.

Γιώργος Αραμπατζής

Ο Γιώργος Αραμπατζής είναι Καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και ΣΕΠ (ΕΑΠ). Ασχολείται με την εικονολογία και έχει δημοσιεύσει βιβλία και άρθρα για τον κινηματογράφο.