Δύο Καπνισμένες Cannes: Kυνόδοντας

ΤΕΧΝΗ Ή ΔΗΘΕΝΙΑ;

O Aπόστολος Κίτσος και ο Θοδωρής Τσαπακίδης είναι δύο πολύ καλοί φίλοι,
αλλά και την ίδια στιγμή δύο άσπονδοι κινηματογραφικοί εχθροί.
Κάτι σαν τον Batman και τον Joker, τον Πιστολά και τον Σερίφη
ή τελικά τον Δόκτορα Τζέκυλ και τον Μίστερ Χάιντ;
Αντικείμενα της διαμάχης τους, ο Κυνόδοντας του Γιώργου Λάνθιμου.

Τζέκιλ: Αναρωτιέμαι αν όσοι μιλάνε ελληνικά ξέρουν ότι κυνόδοντας είναι το "σκυλίσιο δόντι" ή αν χρειάστηκε να βρεθεί η ταινία στις υποψηφιότητες για τα Όσκαρ, οπότε και να κυκλοφορήσει στα copy paste δελτία ειδήσεων ως Dogtooth για να πάει το μυαλό τους;

Χάιντ: Δεν αλλάζει και πολλά αυτό. Μακάρι να έφταιγε μόνο η μη μετάφραση.

Τζ: Τώρα που λες για μετάφραση, η ταινία παίζει πολύ με τη γλώσσα. Με τον τρόπο που παίζουν οι σπουδαστές των δραματικών σχολών όταν αναζητούν το νόημα στην εκφώνηση. Εδώ το ανάποδο, με την απογύμνωσή της. Ωστόσο η ταινία εγκλωβίζεται όπως και οι ήρωές της, αυτή όμως στη φυλακή του σχολιασμού και του προϋπάρχοντος λεξιλογίου.

Χ: Απογύμνωση της γλώσσας, ε; Πολύ κολακευτικός χαρακτηρισμός, εμένα η πρώτη σκέψη μου ήταν περί δυσλεξίας. Και συμφωνώ μαζί σου ότι η ταινία μοιάζει εγκλωβισμένη (παρά τις αρετές της), αλλά στη δηθενιά της.

Τζ: Νομίζω ότι δεν είναι δηθενιά. Περισσότερο με φιλόδοξη σπουδαστική άσκηση μοιάζει (και αυτό είναι το προτέρημά της). Η ταινία περιστρέφεται γύρω από τη βασική μεταφορά του σκύλου (=άνθρωπου) και δεν κρύβει τις αναφορές της (αυτό είναι και η γοητεία της), οπότε βλέποντάς τη θυμάσαι διάφορα κινηματογραφικά έργα. Έχουμε και λέμε: Η σκηνή όπου τα μέλη της οικογένειας εκπαιδεύονται ως σκύλοι στο γάβγισμα μου έφερε στο νου τις 120 μέρες στα Σόδομα του Παζολίνι. Η ανυπαρξία του κόσμου γύρω μου θύμισε τη Ροζέτα των αδερφών Νταρντέν, ανυπαρξία του κόσμου που εδώ έφτασε στο να γίνει ο κόσμος της ανυπαρξίας. Οι εικόνες του εργοστασίου που προβάλλονται με διαδοχικά cut μου θύμισε τα τελευταία λεπτά από την Έκλειψη του Αντονιόνι. Αυτό μου άρεσε.

Χ: Τελικά σε αυτό το σημείωμα, βλέπω να συμφωνούμε σε αρκετά πράγματα. Και σε εμένα θύμισε σπουδαστική άσκηση και οι αναφορές που τονίζεις (αλλά και αρκετές άλλες) είναι έκδηλες ίσως διότι δεν υπάρχει η ικανότητα, δεν αρκεί η έμπνευση. Παρθενογένεση δεν υπάρχει μεν, αλλά δεν ξέρω πόσο βοηθά ένα φιλμ, να το παρακολουθείς και να θυμάσαι άλλα 5-6. Για να μη παρεξηγηθώ, ταλέντο υπάρχει στον σκηνοθέτη, αλλά ο Κυνόδοντας δεν είναι ολοκληρωμένη δουλειά και η αλληγορία δεν μπορεί να μπαλώσει τα πάντα. Περισσότερο μοιάζει σαν ένα preview του τι μπορεί να μας δώσει ο Λάνθιμος, αλλά μελλοντικά.

Τζ: Η αξονική μεταφορά του σκύλου θα ήταν αλληγορία αν θα μπορούσε να αποτελέσει κλειδί για την ερμηνεία φαινομένων που μας είναι γνωστά (όπως την οικογένεια). Η γοητεία της βρίσκεται στη συνέπεια με την οποία ακολουθείται αυτός ο άξονας και όχι τόσο στην ερμηνευτική του δύναμη, η οποία δεν νομίζω ότι υπάρχει. Στον Αντονιόνι για παράδειγμα, ο μοντερνισμός και η βιομηχανική οργάνωση είναι το περικείμενο το οποίο συμβάλει στην ερμηνεία των όσων συμβαίνουν, είναι ερμηνευτικό όχημα και όχι ντεκόρ. Αντίθετα στον Κυνόδοντα το εργοστάσιο, η βιομηχανική οργάνωση που υπονοείται δεν αποτελούν ούτε πλαίσιο (ερμηνείας) ούτε απάντηση για τα όσα συμβαίνουν, αλλά συνιστά ντεκόρ (με τη φτωχή έννοια), και μάλιστα ενός παρωχημένου λεξιλογίου.

Χ: Τιμή και δόξα στον Κυνόδοντα η τόσο εκτεταμένη αναφορά στον Αντονιόνι! Εμένα πάλι αυτά τα δάνεια από σκανδιναβικό κινηματογράφο ή βαρύ δυτικοευρωπαϊκό (ότι προτιμάς) πολύ με ξένισαν με τόσο ήλιο που λούζει ολόκληρη την ταινία. Άσε που θέλει υποψιασμένο θεατή για να λειτουργήσει το φιλμ. Ο άμαθος θα δυσφορήσει.

Τζ: Έχεις δίκιο ότι όλη η ταινία κρατιέται από αυτό το φως που σε κάνει να νιώθεις ότι όλα συντελούνται μεταξύ άνοιξης και καλοκαιριού, δημιουργώντας ένα αντίβαρο στην εξέλιξη της μεταφοράς του σκύλου, αλλά και των ασκήσεων των ηθοποιών που δυστυχώς δεν συγκλίνουν σε ένα ποιητικό/ερμηνευτικό σχήμα με αποτέλεσμα να δημιουργούν ένα αίσθημα δυσφορίας. Το αίσθημα δυσφορίας που προξενούν τα έργα που καταχρηστικά ονομάζουμε "εγκεφαλικά" (μια που ο εγκέφαλος μετέχει και στα πιο συναισθηματικά μας πράγματα) όταν αλλού πάει η διάνοια του έργου και αλλού το σώμα των ηθοποιών. Εκεί δεν ευτύχησε το έργο. Ωστόσο υπάρχει τέχνη και συνέπεια μέχρι αποκλίσεως. Η ταινία δεν είναι μια ταινία για το τίποτα (ασκήσεις ηθοποιών), αλλά ούτε και μια αλληγορία (ερμηνευτική μεταφορά), με την απόκλιση των δύο η ταινία τελικά είναι άσχετη, και αυτό είναι πολύ της μόδας.

Χ: Νομίζω ότι η ταινία ποντάρει πολλά στην αλληγορία θέλοντας να μασκαρέψει τις αδυναμίες της. Πολύς κόσμος (δεν εννοώ τους 40.000 που την είδαν, αλλά τους υπόλοιπους που θα την μάθουν από τα δελτία ειδήσεων) θα γελάσει με τις ερμηνείες, οι συναισθηματικές εκρήξεις είναι υπερβολικές και χωρίς να συνεισφέρουν κάτι ουσιαστικό στην οικονομία του έργου και μπορεί αυτή η δυσαρμονία και η απόκλιση που περιγράφεις να είναι πολύ της μόδας (και να την αποθέωσαν και οι "μοδάτοι" κριτικοί), εγώ όμως δεν κοιτάω ποτέ τη μόδα, φοράω ότι μου πάει. Και αυτή η θολούρα, η επιδεικτική μανιέρα, η διανοουμενίστικη δηθενιά, δεν μου πάνε.

Τζ: Την ταινία την είδα, για τους ίδιους λόγους που παρακολουθώ τα όσα συμβαίνουν με το ΔΝΤ. Δεν είναι αλληγορία το ξαναλέω, και όποιος ισχυρίζεται το αντίθετο ας το αποδείξει. Το αναμάσημα των περί αλληγορίας κυριαρχεί ωστόσο έχεις δίκιο. Ένα από τα εβδομαδιαία free press έχει στο εξώφυλλο του για ευνόητους λόγους το γλυφομούνι από την ταινία (ζωγραφική εκδοχή) και μια γάτα με λεζάντα Cat is the enemy. Ας μου πει κάποιος τι καταλαβαίνει απ' αυτή τη φράση, ποια βαθιά αλήθεια αποκαλύπτει. Η ώρα του Λύκου του Χάνεκε ήταν αλληγορική, και στο τέλος της έφτανε στη γέννηση ενός νέου μύθου, και της συνακόλουθης ελπίδας. Έχει πλάκα πάντως, ότι η ταινία συνομιλεί και με την Πρωινή περίπολο του Νικολαϊδη, όπου πριν πολλά χρόνια έπαιζε πάλι η Βάλεϊ. Ο ελληνικός κινηματογράφος υπήρξε για πολλά χρόνια εθνικός, νομίζω ότι ήρθε η ώρα να γίνει διεθνικός για να ξαναγίνει κάποτε ελληνικός. Από το καλή ήταν αυτή η ταινία για ελληνική, πηγαίνουμε τώρα στο καλός είναι ο σκηνοθέτης για Έλληνας και ελπίζουμε... The fish knows

Χ: Τhe fish smells. Bad.